Þjóðfélagsfræði

Þjóðfélagsfræði

1.kafli

Hver er ég ?

• Engir tveir eru alveg eins
• Félagslegur bakrunnur þinn mótast af umhverfinu
  • það sem umlykur þig
    • móðurmál
    • menning
    • menntun
    • starf
    • búseta
    • o.fl.
• Sjálfsmynd eru allar hugmyndir sem þú hefur um sjálfan þig
  • bæði í útliti og persónuleika
• Persónuleg sérkenni eru sérkenni sem gera okkur einstök og ólík öðrum
  • t.d. skapgerð, málfar, útlit, klæðnaður o.fl.
• Hópsérkenni eru sérkenni sem gera mann svipaðan sumum einstaklingum en ólíkan öðrum
  • t.d. kyn, búseta, þjóðerni, aldur o.fl.
• Að eiga systkini hefur áhrif á mótun persónuleikans
  • elstu börn taka ábyrgð og eru leiðtogar
  • miðjubörn berjast til að sanna sig og sýna og eru góð í að aðlagast aðstæðum
  • yngstu börn eru oft ósjákfbjarga en komast langt á sjarmanum
• Erfðir gera það að verkum að við tökum á aðstæðum mismunandi
• Margir þættir valda því að við erum eins og við erum
  • Helst eru það mannleg samskipti
    • sérstaklega á æskuárum
  • erfðir
  • greind
  • heilsufar
  • menntun
  • efnahagur
  • búseta
  • fjölskylda
  • og margt fleira
• Alls höfum við 46 litninga
• Gen skapa grunnin að því sem gerist seinna
  • umhverfið getur hins vegar haft áhrif á það
• Allt sem erfist ekki telst til umhverfisþátta
• Umhverfi veldur því að eineggja tvíburar eru ekki alveg eins
• Greindarpróf mæla greind þína miðað við ákveðinn hóp þar sem gefið er að meðaltalið sé ákveðin tala (t.d. 100)
• Greind skiptist í 3 þætti
  • hæfileikinn til að afla sér þekkingar og nýta sér hana
  • líffræðileg aðlögun sem stefnir að jafnvægi einstaklings og umhverfis
  • hæfni einstaklingsins til að skilja hinn ytri veruleika
• Ef umhvefrfið virkar sterkar á mótun einstaklingsins er hægt að hafa áhrif á óæskilega þætti þess svo einstaklingurinn þroskist sem best
• Til að lifa þurfa menn bæði að fá fullnægt líffræðilegum þörfum og félagslegum
  • Líffræðilegar þarfir
    • borða
    • sofa
  • Félagslegar þarfir
    • ást
    • umhyggja
    • samskipti við aðra
• Félagsleg hegðun er lærð og mótast af því hvernig fólk hagar sér dags daglega
• Viðmið eru mismunandi eftir samfélögum
  • Viðmið eru skráðar og óskráðar reglur um hvernig við eigum að haga okkur við mimunandi aðstæður
• Félagsmótun mótar persónuleika og lifnaðarhætti fólks
  • án félagsmótuninnar gæti hvorki maður né samfélag þrifist
• Ef barn er einangrað fær það ekki þá félagsmótun sem það skyldi og er því óhæft um venjulegt líf
• Rökhugsun byggist á því að manneskja getur hugsað óhlutstætt og búið til kenningar um allt mögulegt
• Með ákveðnum stíl gerir maður sig hluta af ákveðnum hópi og undirstrikar sérkenni sín. Aðrir vita þá einnig af því að þú ert í þessum hóp
  • Samkennd innan hópsins getur verið mikil en einnig fordómar gagnvart öðrum hópum
• Allt sem tilheyrir menningu getur verið í tísku ólíkt því sem er í náttúrunni
• Tíska er þegar fjöldinn tileinkar sér fatastíl, hárgreiðslu, tiltekna hluti eða ákveðin vörumerki komast þessi fyrirbæri í tísku

Ég og hinir

• Staða segir til um hver þú ert og hvaða hópum þú tilheyrir
  • nemandi í Hagaskóla
• Félagslegt hlutverk segir til um hvernig þú átt að vera
  • maður getur leikið hlutverk á mismunandi hátt
  • þægur nemandi í Hagaskóla
• Þyrping er fólk sem statt er á sama stað á sama tíma fyrir tilviljun
  • t.d. strætó, fótboltaleikur o.fl.
• Frumhópur er lítill hópur fólks með persónuleg, óformleg samskipti sem vara lengi
  • t.d. fjölskyldur, vinir o.fl
• Fjarhópur er stór hópur fólks sem á stutt, ópersónuleg samskipti og veit fólk nánast ekkert um hvort annað
  • t.d. Stórir vinnustaðir og skólar, facebook vinahópurinn o.fl
• Hópar sem raðast utan á hvern annan hafa minni áhrif á mann eftir því sem fjær dregur
• Hópar sem skarast eru þannig settir upp að t.d. hluti af vinahópnum er í sama íþróttafélagi og þú eða með þér í bekk. Þá skarast þessir þrír hópar
• Stelpur mynda frekar mjög náið samband með mjög fáum aðilum
• Strákar eru frekar hluti af stórum hóp og eru ekki með mjög náin sambönd
• Kynhlutverk eru allar þær væntingar sem til þín eru gerðar eftir kyni
  • Kynhlutverk lærist mest af foreldrum manns
  • eru með mikilvægustu hlutverkum sem við leikum
• Staðalmyndir eru einfaldar, ýktar og oft fordómafullar lýsingar um alla einstaklinga innan ákveðins hóps

Fjölskyldan

• Fjölskylda er hópur fólks sem er tengdur og býr saman. Þeir fullorðnu bera ábyrgð á þeim yngri
• Fjölskyldan hefur mörg hlutverk
  • sjá um helstu félagsmótunina
  • endurnýja mannkynið
  • kennir þér á lífið
  • Stjórnun kynlífs
• Kjarnafjölskylda er algengasta gerð fjölskyldna á Íslandi
  • foreldrar og börn (hvort sem foreldrarnir eru giftir eða í sambúð)
  • einnig eru til afbrigði af kjarnafjölskyldunni
    • einstætt foreldri
    • 2 pabbar/2mömmur
    • barnslaust par
• Stórfjölskylda tíðkast ekki lengur í nútímasamfélgögum
  • 3 ættliðir sem hafa sameiginlegt heimilishald
• niðursetningur/hreppsómagi er einhver sem getur ekki séð um sjálfan sig og er því settur á þann bæ sem tók minnst af pening fyrir hann
• Áður þurftu fjölskyldur að eignast mörg börn til að tryggja að eitthvert þeirra kæmist á legg
  • það var hagkvæmt að eignast börn því þau gátu unnið
• Í dag er fjölskyldan neyslueining sem kaupir allar nauðsynjar og það er dýrt að eiga börn
• Fæðingartíðni er hversu margir fæðast á hverja 1000 íbúa
• Dánartíðni er hversu margir deyja á hverja 1000 íbúa
• Mannkyninu fjölgar hraðast í Afríku
  • þróunaraðstoð er helsta orsök þess
• Barnaþrælkun er bönnuð í Indlandi en vegna sárrar neyðar hjá foreldrum vinna þau hjá atvinnurekendum sem ásælast ódýrt vinnuafl
• Með lögum um staðfesta samvist heimilar Alþingi sambúð samkynhneigðra
• raðgifti er þegar fólk giftist aftur og aftur (Ross í Friends)
• eingifti er þegar það má bara vera giftur einum í einu
• Fjölskyldan hefur misst mörg af þeim hlutverkum sem hún hafði áður
  • fjölskyldan framleiddi sjálf allar lífsnauðsynjar
  • mennta
  • var nánast eini félagsmótunaraðilinn
  • tengdafjölskyldur höfðu mjög sterk tengsl
• Oft giftist fólk sem líkist hvort öðru
  • í aldri
  • stétt
  • trúarbrögðum
  • menntun
  • kynþætti
  • útliti
• Það eru skiptar skoðanir um hvort það sé hollt fyrir börn að vera mikið að heiman (í leikskólum þá) eða þá of mikið undir verndarvæng foreldranna
• Þótt félagsmótunin fari nú að mestu leyti fram utan fjölskyldunnar er fjölskyldan enn mikilvægasti félagsmótunaraðilinn
• Fyrirmyndir skipta miklu máli í lífi barna og því þurfa foreldrar ungra barna að hugs vel um það sem þeir segja og gera
• Uppeldi hefur breyst mikið í aldanna rás en nú er minni áhersla lögð á að börn hlýði foreldrum sínum en í staðinn eiga þau að þroskast út frá eigin forsendum
  • líkamlegum refsingum hefur fækkað mjög mikið
• Umboðsmaður barna stendur vörð um hagsmuni og réttindi barna, vernda þau gegn hættum og stuðla að því að þau öðlist gott sjálfstraust
• Barnaverndarnefnd er ætlað að taka á málum þar sem vanræksla og hegðunarvandamál koma við sögu