Glósur
bls. 4 – 45
Friður
á Jörð
- 26. júní 1945 var fundur í San Fransisco til að mynda ný alþjóðleg samtök
- Sameinuðu þjóðirnar voru formlega stofnaðar 24. október 1945
- Fúlltrúar ríkjanna 50 sem sem voru við þennan fund undirrituðu sáttmála sem skuldbatt ríkin til að vinna að sameiginlegum markmiðum
- Aðal markmiðið var að koma í veg fyrir styrjaldir
- Einnig átti að bæta samvinnu, samgöngur og sambúð milli ríkjanna
- Bera virðingu fyrir grundvallaratriðum jafnréttis og sjálfsákvarðanarétti
- Þessi sáttmáli er kallaður Sáttmáli Sameinuðu Þjóðanna
- Fyrsta allsherjarþing sameinuðu þjóðanna var í janúar 1946 í London
- mannúðarstarf er til þess að bjarga lífum og hjálpa fólki
- Eftir seinni heimstyrjöldina voru margir illa staddir. Fólk vantaði húsaskjól, mat, lyf og vernd
- árið 1948 voru mannréttindalög samþykkt sem sögðu að hver manneskja hefði rétt til lífs, frelsis, öryggis, tjáningarfrelsis og að kjósa.
- Í palestínu voru gyðingar & arabar sem áttu í deilum. Bretar höfðu stjórnað landinu síðan í fyrri heimstyrjöld en nú vildu bæði Gyðingar og Arabar stofna sitt eigið ríki fyrir sinn kynflokk í Palestínu
- Íslendingar gegnu í Sameinuðu Þjóðirnar 19. nóvember 1946
- Trygve Lie var fyrsti framkvæmdastjóri Sameinuðu Þjóðanna. Hann var frá Noregi en maður frá smáríki var valinn því Noregur fylgdi hvorki USA né Rússlandi
Bandaríkin
gegn Sovétríkjunum
- Þegar stóru veldin Bretland, Frakkland, Japan & Þýskaland misstu mikið af veldi sínu voru aðeins tvö stórveldi eftir: Bandaríkin & Sovétríkin
- Þessi ríki voru algjörar andstæður
- Sovétríkin
- Einræði
- 1 flokkur
- kommúnismi
- vinstri
- rauður
- í austur-evrópu
- áætlunarhagkerfi
- ríkið ákveður bæði verð og laun
- vildu ná völdum í Evrópu með valdbeitingu
- Allir áttu álíka lítinn pening
- Bandaríkin
- lýðræði
- kosningar
- Frjálshyggja
- hægri
- blár
- í Vestri
- markaðshagkerfi
- laun og verð ráðast af framboði & eftirspurn
- Vildu ná völdum í Evrópu með því að bjóða hjálp
- Marshall aðstoðin
- Mikill munur milli ríkra og fátækra
- Munurinn milli austur- og vestur-Evrópu fór sífellt vaxandi
- Sovétríkin voru svo mikið á móti stefnu Bandaríkjanna að allt var ritskoðað og miklum áróðri var beitt. Andstæðingar stjórnarinnar voru ofsóttir
- Kommúnistar í Bandaríkjunum voru ofsóttir
- Bæði veldin voru hrædd um að hitt væri að reyna að ná heimsyfirráðum
- Kalt stríð er þegar það ríkir stríðsástand og mikill stríðsundirbúningur er í gangi en ekki er barist
- Reyndar hjálpuðu þeir sínum bandamönnum í ýmsum litlum stríðum og deilum
- árið 1949 kom í ljós að bæði stórveldin áttu kjarnorkuvopn og þá byrjaði fólk að óttast atómstríð
- Þarna byrjaði vopnakapphlaupið, veldin kepptust um að framleiða flestu og bestu vopnin
- Geimferðakapphlaupið byrjaði þegar Sovétríkin sendu gervihnött út í geim 1957
- árið 1958 var NASA stofnað í Bandaríkjunum og miklum pening var eytt í það
- Afrek Bandaríkjanna
- 1969, 20. júlí - Fyrsti maðurinn á tunglið
- Neil Armstrong
- Afrek Sovétríkja
- 1957, 4. október - Fyrsti gervihnötturinn
- Spútnik 1
- 1957 - Fyrsta lífvera í geiminn
- hundurinn Laika
- 1961 - Fyrsti maðurinn í geiminn
- Juri Gagarin
Hvers
vegna kom kalt stríð ?
- Bandaríkin & Sovétríkin höfðu litið hvort annað illu auga alveg síðan kommúnistar komust til valda í Sovétríkjunum
- Þegar seinni heimstyrjöldinni lauk voru Sovétríkin búin að taka yfir austur-Þýskaland og einnig réðu herir Sovétríkjanna yfir mestum hluta Austur-Evrópu en vesturveldin (Frakkland, Bretland & Bandaríkin) voru með vestur hluta Þýskalands
- Í lok seinni heimstyrjaldarinnar var Evrópu skipt upp í áhrifasvæði og Þýskalandi skipt í hernámssvæði
- Eystrasaltslöndin voru innlimuð í Sovétríkin og einnig sáu Sovétríkin til þess að kommúnistastjórn kæmist til valda í öðrum Austur-Evrópulöndum
- árið 1948 var framið valdarán í Tékkóslóvakíu og þá réðu kommúnistar öllu
- George Marshall var utanríkisráðherra Bandaríkjanna. Hann birti Marshall-áætlunina árið 1947
- Samkvæmt henni buðu Bandaríkin hjálp handa þeim sem höfðu orðið fyrir tjóni í stríðinu
- peningagjafir eða hagstæð lán
- Eina sem ríkin sem þöggðu hjálpina þurftu að gera var að vera með í nýrri stofnun (OEEC) sem átti að stuðla að frjálsri verslun í Evrópu
- Sovétríkin löggðu ríkjum Austur-Evrópu að hafna hjálpinni en ríki Vestur-Evrópu þöggðu hana og fengu samtals 13 milljarða dollara á 4 ára tímabili
- Með þessu óx efnahagsvöxtur í Vestur-Evrópu og fólk keypti meira af bandarískum vörum, hlustaði á tónlist frá Bandaríkjunum og horfði á bandarískar kvikmyndir
- Truman-kenningin var sett fram af þáverandi Bandaríkjaforseta Harry S. Truman árið 1947
- Kenning þessi var ræða og með ræðunni meinti hann að Bandaríkin þurftu að hjálpa ríkjum sem áttu að fá kommúnismastjórn og gefa þeim frjálshyggju
- Bandaríkin skiptu út því sem þau höfðu alltaf gert, látið önnur lönd í friði og ekki skipta sér af samskiptum Evrópuríkjanna, og urðu að eins konar alheimslögreglu
- Þýskalandi var skipt upp í 4 hernámssvæði. Bandaríkin áttu eitt, Frakkar eitt, Bretar eitt og Sovétríkin það síðasta
- Bandaríkin og Sovétríkin vildu ólíka framtíð fyrir Þýskaland
- Bandaríkin ásamt Frökkum & Bretum byrjuðu að byggja sína hluta upp og reisa iðnaðinn við
- Sovétríkin vildu hafa Þýskaland veikburða. Verksmiðjum var lokað svo erfitt var að endurbyggja iðnaðinn
- árið 1949 sameinuðu vesturveldin sína hluta og stofnuðu sambandslýðveldið (Vestur-Þýskaland)
- Sama ár stofnuðu Sovétríkin Þýska Alþýðulýðveldið í sínum hluta
(Austur-Þýskaland) - Vestur-Berlín var umlukin kommúnismastjórn og margir flúðu til Vestur-Þýskalands í gegnum hana. 16. ágúst 1961 var byrjað að byggja Berlínarmúrinn til þess að koma í veg fyrir frekari flótta
- NATO var stofnað sem varnarbandalag þar sem ríkin þurftu að koma hvert öðru til hjálpar ef ráðist var á eitt þeirra
- Vestur-Þýskaland kom í NATO árið 1955
- Varsjárbandalagið var stofnað árið 1955 af Sovétríkjunum og fleiri ríkjum í Austur-Evrópu
- Þá var NATO og Varsjárbandalagið á móti hvort öðru í Kalda Stríðinu
Alheimsdeila
- 1. október 1949 stofnuðu Kommúnistar Alþýðuveldið Kína undir forystu Maó Zedong
- Dómínókenningin var að ef eitt land félli í hendur kommúnisma féllu líka fleiri
- Árið 1950 réðist N.-Kórea á S.-Kóreu vegna þess að leiðtogi N.-Kóreu, Kim Il Sung, vildi sameina Kóreu í eitt kommúnismaríki
- Risaveldin fóru að blanda sér í málin og S.-Kórea fékk hermenn frá Bandaríkjunum en N.-Kórea frá Sovétmönnum & Kína
- Samið var um vopnahlé árið 1953 eftir stríð í 3 ár og 4 milljónir mannslífa týnd
- Þetta vopnahlé er enn í gildi
- Mörg smástríð voru háð á árunum 1949-1989 þar sem Bandaríkin & Sovétríkin studdu sitt hvorn stríðsaðilann.
- N.- Kórea & S.-Kórea
- Mið-Austurlönd
- stríð milli Ísraela og Arabalanda
- Kúba
- Nicaragua
- Angóla
- Afganistan
- Víetnam
- 16. október 1962 byrjuðu Sovétríkin að koma kjarnorkueldflaugum fyrir á Kúbu
- Kommúnistinn Fidel Castro hafði komist til valda í byltingu 1959
- Bandaríkin komu varðskipum fyrir í kringum Kúbu og settu þannig hafnbann. Ekkert var flutt út og ekkert inn
- Bandaríkin ætluðu að aflétta banninu þegar Sovétríkin tækju eldflaugarnar
- 28. október 1962 lýsti leiðtogi Sovétríkjanna, Nikita Krúsjoff, yfir að sprengjurnar yrðu fjarlægðar ef Bandaríkin lofuðu að ráðast ekki á Kúbu
- Eftir þetta voru menn fúsari til að semja
- árið 1959 gerðu kommúnistar Suður-Víetnam uppreisn gegn stjórninni þar. Þeir fengu stuðning frá kommúnistaríkinu Norður-Víetnam
- árið 1964 sendu Bandaríkjamenn fullt af hermönnum til Víetnam og gerðu sprengjuárásir á norðurhlutann
- Kommúnistarnir fengu vopn og vörur frá Sovétríkjunum
- Fyrsta styrjöldin sem var sýnd beint í sjónvarpi
- þetta fór illa í almenning og fólk fór að verða á móti stríðinu
- Bandaríkjahermenn réðust einnig á almenning Víetnam t.d. með efnovopninu Napalm sem brennir húð fólks
- Andstaðan gegn stríðinu óx og loks árið 1973 fóru Bandaríkin að draga sig úr því
- árið 1975 fór allt Víetnam á vald kommúnista
- um 57000 Bandarískir hermenn fórust en um 5 milljónir Víetnama og þar af 3 milljónir venjulegir borgarar
Endalok
Stríðsins
- Byrjað var að rífa Berlínarmúrinn í nóvember 1989 þegar hliðin voru opnuð
- fólk hafði flúið í gegnum Ungverjaland til Vestur-Þýskalands
- Fyrstu frjálsu kosningarnar í Þýskalandi voru haldnar árið 1990
- í október 1990 voru Vestur og Austur hlutarnir sameinaðir
- Sovétríkin voru leyst upp árið 1991
- Þau urðu uppiskroppa með pening
- Þau urðu uppiskroppa með efni til hversdags
- Sovétríkin versluðu lítið við Vesturlöndin og fengu því ekki það nýjasta
- Vinnusemi minnkaði
- Fólk missti trúnna á kommúnisma
- Fleiri dóu vegna minnkandi heilsugæslu
- Gorbatjov varð leiðtogi Sovétríkjanna árið 1985
- slagorð hans var Glasnost (hreinskilni)
- Hann vildi leysa málin og ná sáttum við Bandaríkin
- Varð mjög vinsæll í Vestur-Evrópu og fékk friðarverðlaun Nóbels
- Varð ekki vinsæll í heimalandi sínu vegna gagnslausra efnahagsumbóta
- Gorbatjov hélt fund með Ronald Reagan Bandaríkjaforseta og þeir skrifuðu undir afvopnunarsaming árið 1987 og þá var vopnakapphlaupinu lokið
- Gorbatjov vildi endurskipuleggja stjórn- og hagkerfið en það virkaði illa
- fólkið vildi bara lýðræði & markaðshagkerfi eins og fyrir vestan
Verkalýðssamtökin Samstaða voru stofnuð árið 1980- Voru óánægð með Kommúnismann og kröfðust umbóta
- Lech Valesa var leiðtogi Samstöðu
- var rafvirki
- var fangelsaður af stjórn kommúnisma
- Barðist fyrir lýðræði í Póllandi
- Fékk friðarverðlaun Nóbels
- Varð fyrsti forseti landsins sem var kosinn í frjálsum kosningum 1990
- Stjórn Kommúnisma neyddust loks til að leyfa frjálsar kosningar árið 1989
- Samstaða sigraði Kommúnistaflokkinn
- á árinu 1990 hurfu allar kommúnistastjórnir Varsjársbandalagsríkjanna í Austur-Evrópu nema í Sovétríkjum
- Gorbatjov sagði að óvinsælar ríkisstjórnir gætu ekki lengur treyst á Sovétríkin og því þorði almenningur að rísa gegn þeim
- Skiptin úr kommúnistastjórn yfir í lýðræði voru ekki friðsamleg í Rúmeníu en það tókst að lokum
- Nicolae Ceausescu lét hermenn skjóta á uppreisnarfólk
- hann var seinna tekinn af lífi
- Í Sovétríkjunum voru 15 Sovétlýðveldi og Rússland var þar stærst
- Sovétlýðveldin fóru að mótmæla kommúnistastjórn og loks urðu þau öll sjálfstæð
- Fyrsti forseti Rússlands var Boris Jeltsin
- Hann réði á erfiðum tíma en þá voru skiptin yfir í lýðræði & markaðshagkerfi
- Á eftir honum kom Vladimir Putin en þá fór allt að verða stöðugra
- Vesturlöndin fóru samt að óttast að hann drægi úr lýðræðinu
Tímaás
1945,
26. júní – Fundur í San Fransisco
um að mynda ný alþjóðleg samtök
1945,
24. október – Sameinuðu Þjóðirnar
formlega stofnaðar
1946,
janúar –
Fyrsta allsherjarþing Sameinuðu Þjóðanna í London
1946,
19. nóvember – Íslendingar ganga í
Sameinuðu Þjóðirnar
1947
– Marshall áætlunin birt
1947
– Truman-kenningin sett fram
1948
– Mannréttindalög samþykkt á þingi Sameinuðu Þjóðanna
1948
– Kommúnistar fremja valdarán í Tékkóslóvakíu
1949,
1. október – Kommúnistar stofna
Alþýðuveldið Kína
1949
– kemur í ljós að bæði Sovétríkin & Bandaríkin eiga
kjarnorkuvopn
1949
– Vopnakapphlaupið byrjar
1949
– Fólk fer að óttast kjarnorkustríð
1949
– Frakkland, Bretland & Bandaríkin sameina sín hernámssvæði
og stofna Vestur-Þýskaland
1950
– Norður-Kórea ræðst á
Suður-Kóreu
1953
– Samið um vopnahlé í Kóreu
1955
– Vestur-Þýskaland gengur í NATO
1955
– Varsjárbandalagið stofnað
1957,
4. október – Sovétríkin senda
fyrsta gervihnöttinn út í geim
1957
– Vopnakapphlaupið byrjar
1957
– Fyrsta lífveran út í geim
1958
– NASA stofnað
1959
– Fidel Castro kemst til valda í byltingu á Kúbu
1959
– Kommúnistar Suður-Víetnam gera uppreisn gegn stjórninni þar.
1961,
16. ágúst – Byrjað að byggja Berlínarmúrinn
1961
– Fyrsti maðurinn í geiminn
1962,
16. október – Sovétríkin byrja að
koma fyrir kjarnorkueldflaugum á Kúbu
1962,
28. október – Lýst yfir að
sprengjurnar yrðu fjarlægðar af Kúbu
1964
– Bandaríkjamenn taka þátt í
Víetnam stríðinu með því að senda menn þangað og sprengjur
1969,
20. júlí – Fyrsti maðurinn á
tunglið
1973
– Bandaríkjamenn draga sig úr Víetnam stríðinu
1975
– Kommúnistar vinna Víetnam
1980
– Verkalýðssamtökin Samstaða stonuð
1985
– Gorbatjov verður leiðtogi Sovétríkja
1987
– Gorbatjov & Reagan skrifa undir afvopnunarsamning
1987
– Vopnakapphlaupinu lýkur
1989,
nóvember – Byrjað að rífa Berlínarmúrinn
1989
– Stjórn Kommúnisma neyðast til að leyfa frjálsar
kosningar í Póllandi
1990,
október – Vestur-Þýskaland & Austur-Þýskaland
sameinað
1990
– Fyrstu frjálsu kosningarnar í Þýskalandi
1990
– Lech Valesa fyrsti forseti Póllands kosinn í frjálsum
kosningum
1990
– Allar kommúnistastjórnir
Varsjársbandalagsríkjanna í Austur-Evrópu hverfa nema í
Sovétríkjum
1991
– Sovétríkin leyst upp
Glósur
bls. 48 – 71
Íslenska
Velferðarríkið
- Velferðarsamfélag er þegar stjórnin sér um að öllum líði ágætlega, sama hversu hæfur hann er til þess að vinna
- Lög um tíund voru sett á Íslandi fyrir meira en 900 árum
- fólk þurfti að borga 1/10 til kirkjunnar
- fjórðungur þess til fátækra
- árið 1760 byrjaði landlæknisembættið. Svo voru héraðslæknar á 18. & 19. öld, og loks sjúkrahús á 19. & 20. öld
- að mestu leiti rekið af ríkinu
- ókeypis eða mjög ódýrt
- fræðslulög voru sett árið 1907 og þá var barnafræðsla ókeypis
- Menntaskólakennsla var líka ókeypis en vistin þar kostaði mikið
- fram yfir WWII luku mjög fáir námi þar
- aðeins um 1/3 (um 3000) á aldrinum 16-19 var í skóla árið 1590
- helst iðnskólum, MR & MA, húsmæðraskólum
- Árið 1974 voru sett lög um að skólaskylda næði til 16 ára aldurs
- fjölbrautaskólar voru stofnaðir á næstu 10 árum
- Árið 1936 voru sett lög um alþýðutryggingar
- fjárhæðirnar lágar
- reglurnar til að fá pening flóknar
- samin af framsóknar- og alþýðumönnum sem þá voru við stjórn
- Árið 1944 setti Alþýðuflokkurinn skilyrði um gott tryggingarkerfi
- Alþýðuflokkurinn sat í stjórn ásamt sósíalistum og sjálfstæðismönnum
- undarleg en góð samsetning
- Lög um Almannatryggingar voru sett 1946 og þær voru líkar alþýðutryggingum
- stórt skref í átt að velferðarsamfélagi
- mikið hærri bætur
- foreldrar með 3 eða fleiri börn fengu bætur
- Allir sem höfðu rétt á bótum fengu þær
- Nýsköpunarstjórn er stjórn sem kom nýsköpun á í atvinnulífið eftir stríðið
- byrjað var að gefa atvinnuleysisbætur árið 1956 eftir langt verkfall verkamanna
- áður hafði fólk þurft að sækja um sveitarstyrk en það var ekki vinsælt
- Bílar á Íslandi voru tæplega 5000 árið 1945
- helmingur fólksbílar en hinn helmingur vörubílar
- árið 1981 fóru bílarnir yfir 100.000
- um 90.000 fólksbílar
- rúmlega 1 bíll á hvert heimili
- um 1980 voru laun verkakvenna varla 80% af launum verkamanna
- árið 1961 voru sett lög um að laun kvenna ættu að ná launum karla á árunum 1962 – 1967
- 1970 byrjaði uppreisn gegn ranglæti
- þar á meðal jafnrétti kvenna
- Árið 1970 var Rauðsokkahreyfingin stofnuð
- krafðist jafnréttis
- skipulögðu kvennafrídaginn 24. október 1975
- Samtök um kvennalista voru stofnuð á 9. áratugnum
- fengu 10% fylgi 1987
- Lög um jafna stöðu karla og kvenna voru sett á 8. áratugnum
- hafa þróast í lög um jafnrétti allra í samfélaginu
- Sjónvarpsútsendingar á Íslandi byrjuðu á 6. áratugnum í herbúðum kana
- voru stækkaðar 1963 um allt suðvestanvert landið
- fleiri fengu sér sjónvörp
- árið 1964 var send áskorun um að takmarka sjónvarpsútsendingar á ensku við herbúðirnar
- það var ekki gert
- Árið 1966 hófust íslenskar sjónvarpsútsendingar
- sendu aðeins út 2 kvöld í viku
- svo 6 kvöld í viku í 11 mánuði
- frí á fimmtudögum og í júlí
- 1986 var byrjað að senda út öll kvöld
- þá var Stöð 2 einnig stofnuð
- Stjórnmál Íslands voru öðruvísi en í Norðurlöndunum (bls. 55)
- kommúnistar & Jafnaðarmenn voru saman í Alþýðubandalaginu, nokkuð stórir
- í Norðurlöndunum voru kommúnistar pínkulitlir
- Jafnaðarmenn voru lang flestir
- íhaldsmenn (sjálfstæðisflokkurinn) voru lang stærstir og ríktu allan síðari hluta aldarinnar
Ísland
& Umheimurinn
- Íslendingar vildu fá herinn burt aðallega vegna tveggja ástæða
- það væri skerðing á sjálfstæði
- það gæti haft áhrif á íslenska menningu
- Bandaríkjamenn fóru fram á að hafa her í landinu áfram á þremur stöðum árið 1945
- Beiðninni var hafnað og síðusti hermennirnir fóru árið 1947
- sósíalistaflokurinn var mikið á móti því að hafa þá
- Meðan á þessu stóð samdi forsætisráðherrann, Ólafur Thor, við Bandaríkjamenn um að hafa óvopnað herlið við flugvöllinn
- Sósíalistar sögðu sig úr stjórninni vegna þessa og missti þá stuðning og hætti
- Keflavíkursamningurinn var samþykktur 1946
- Íslendingum var boðin Marshall hjálp árið 1947
- það kom þeim á óvart
- þeir höfðu grætt á stríðinu
- að lokum fengu Íslendingar tvöfalt meiri hjálp miðað við fólksfjölda en allir aðrir
- Bandaríkjamenn vildu halda aðstöðu sinni á Íslandi
- 209 $ á hvern íbúa landsins
- Marshall hjálpin var m.a. Notuð til að byggja áburðarverksmiðju í Gufunesi
- tekin í notkun 1954
- Íslendingum var boðin aðild að NATO árið 1949
- umræðan var 30. mars 1949
- mikil mótmæli voru og táragasi beitt
- á meðan var aðildin samþykkt með 37 atkvæðum gegn 13
- Íslendingar undirrituðu samning um að herlið væru ekki á landinu þegar ekki var stríð árið 1949
- stjórnvöld Íslendinga létu undan og hleyptu Bandarísku herliði aftur að flugvellinum 7. maí 1951 þar sem það dvaldist í 55 ár
- leynilegur fundur var haldinn með öllum nema Sósíalistum
- Sósíalistaflokkurinn breyttist í Alþýðubandalagið árið 1956
- varð smám saman ótryggari Sovétríkjum en vildu frekar að Ísland væri hlutlaust
- Skiptar skoðanir voru um herstöðina
- Sjálfstæðisflokkurinn var alltaf fullkomlega með herstöðvunum
- Í Framsóknarflokki og Alþýðuflokki var oftast lítill meirihluti með herstöðinni
- Hjá almenningi var meirihluti á móti herstöðinni
- Sósíalistar voru á móti
- árið 1945 komu niðurstöður úr skoðanakönun um herstöðina
- 24% voru hlutlausir
- 76% söðgu já/nei
- af þeim 63% á móti
- 37% með
- 1991 sundruðust Sovétríkin og Kanar nenntu ekki að hafa herlið á Íslandi lengur
- Þá reyndu íslensk stjórnvöld að halda í herinn
- fannst vera trygging að hafa her á landinu
- áhugi almennings minnkaði
- árið 2006 yfirgaf Bandaríkjaher herstöðina að eigin frumkvæði
- Ísland var þó enn í NATO
- Landhelgi Íslands var aðeins 3 sjómílur fyrir síðari heimsstyrjöld
- Eftir stríðið byrjuðu lönd að veiða meira og meira svo Íslendingar vildu vera með
- Fyrsta stækkun landhelginnar var á árunum 1950-1952 í 4 sjómílur.
- Öllum fjörðum og flóum lokað
- Bretar settu löndunarbann á íslenskan fisk en það misheppnaðist gríðarlega því þá sköpuðust fleiri vinnur við að frysta og salta fiskinn og afli varð verðmætari
- þeir gáfust upp á banninu eftir 4 ár
- Næsta útfærsla var árið 1958 í 12 sjómílur en svo komu 50 sjómílur 1972
- Bretar sendu herskip á miðin við Ísland til að vernda togarana fyrir íslenskum varðskipum en það gekk ekki upp
- Síðasta stækkunin var 1975 en þá urðu sjómílurnar 200
- Bretar gáfust upp á að vernda togarana ári eftir það (1976)
- Samsteypustjórn er stjórn þar sem tveir flokkar eru við stjórn vegna þess að enginn einn flokkur hefur meirihluta
- þannig stjórn var á árunum 1959 – 1971 en sú stjórn var kölluð viðreisnarstjórnin
- ætlaði að reisa íslenskan efnahag við
- Sjálfstæðisflokkur og Alþýðuflokkur í stjórn
- Framsókn og Alþýðubandalagið í stjórnarandstöðu
- Viðreisnarstjórnin myndaði tengsl við önnur lönd og reyndi að sættast við Breta eftir að 12 mílna mörkin voru dregin
- Bretar sættu sig við 12 m og Íslendingar lofuðu að aðrar útfærslur færu fyrir dóm
- Vegna þessa samnings ^ var ekki lengur hægt að veiða meiri fisk til að fá pening svo að farið var út í stóriðju
- virkja fossa og selja orku
- Búrfellsvirkjun var byggð í Þjórsá og til þess að flytja orkuna var Álverið í Straumsvík byggt af Svissnesku fyrirtæki
- Mikill ágreiningur var um Álverið en fólk var á móti því vegna tveggja ástæða
- Þjóðleg sjónarmið: Útlendingum var hleypt inn í atvinnurekstur á Íslandi og orka seld til þeirra ódýrara vegna magnafslátts
- Náttúruverndarsjónarmið: Í upphafi var nefnilega samið um að enginn hreinsibúnaðir myndi vera vegna íslenska vindsins
- Stóriðjustefnan sigraði
- Samvinna jókst milli mið- og vesturríkja Evrópu til þess hægt væri að standast samanburð USA
- Efnahagsbandalag Evrópu stofnað árið 1957
- aðal stöðvar í Brussel, Belgíu
- sex ríki: Frakkland, V. Þýskaland, Ítalía, Holland, Belgía & Luxemborg
- Heitir núna Evrópusambandið (ESB)
- EFTA var stofnað af Bretum, Dönum, Norðmönnum, Svíum, Svisslendingum, Austurríkismönnum og Portúgölum
- Finnar, Íslendingar og Liechtensteinsbúar bættust svo við
- Meginatriði báðra bandalaga var að aðildarríki höfðu hefðu frjálsa og tollalausa verslun á milli sín
- Seinna fóru flest ríkin úr EFTA í Efnahagsbandalagið en ekki Norðmenn, Íslendingar, Svisslendingar og Liechtensteinsbúar
- Samningur var gerður 1994 um fjórfrelsi milli allra ríkja Evrópusambandsins og flest ríki EFTA (líka Ísland)
- fjórfrelsi: fólk, vörur, þjónusta og fjármagn getur flust frjálst milli landanna
- Skinnhandrit voru afhent Íslendingum frá Dönum 21. apríl 1971
Tímaás
1590
– Aðeins um 1/3 á aldrinum 16-19 ára í skóla
1760
– Landlæknisembættið sett
1907
– Fræðslulög sett og barnafræðsla ókeypis
1936
– Lög um alþýðutryggingar
1944
– Alþýðuflokkurinn setur skilyrði um gott tryggingakerfi
1945
– Bílar á Íslandi tæplega 5000
1945
– Bandaríkjamenn fara fram á að hafa her á landinu á þremur
stöðum
1945
– Niðurstöður úr könnun um hvort Kanar eigi að vera á
landinu koma
1946
– Lög um almannatryggingar
1946
– Keflavíkursamningurinn samþykktur
1947
– Síðust
hermenn Kana fara af landinu eftir að beiðni þeirra var hafnað um
að hafa hermenn hér
1947
– Íslendingum boðin Marshall-hjálp
1949,
19. mars –
Umræða um inngöngu í NATO
1949
– Íslendingum boðin aðild að NATO
1949
– Íslendingar undirrita samning um að herlið væri ekki á
landinu þegar ekki er stríð
1950
– Byrjað að stækka landhelgina í 4 sjómílur
1951,
7. maí –
Íslendingar hleypa herliði Kana aftur á landið
1952
– Lokið við að stækka landhelgina í 4 sjómílur
1954
– Áburðarverksiðja í Gufunesi tekin í notkun
1956
– Byrjað að gefa atvinnuleysisbætur
1956
– Sósíalistaflokkurinn breytist í Alþýðubandalagið
1957
– Efnahagsbandalag Evrópu stofnað (ESB)
1958
– lanhelgi lengd í 12 sjómílur
1959
– Viðreisnarstjórnin fer í stjórn
1961
– Lög um að laun kvenna ættu að vera jöfn launum karla
1963
– Sjónvarpsútsendingar fóru að nást um allt suðvestanvert
land
1964
– Áskorun send um að takmarka sjónvarpsútsendingar við
herstöðina
1966
– Íslenskar sjónvarpsútsendingar hefjast
1970
– Uppreisn á Íslandi gegn ranglæti
1970
– Rauðsokkahreyfingin stofnuð
1971,
21. apríl –
Skinnhandritin afhent
1971
– Viðreisnarstjórnin hættir í stjórn
1972
– Lanhelgi lengd í 50 sjómílur
1974
– Lög um skólaskyldu til 16 ára
1975,
24. október –
Fyrsti kvennafrídagurinn
1975
– Landhelgi lengd í 200 sjómílur
1976
– Breta fara með varðskip sín af miðum Íslands
1980
– Laun verkakvenna varla 80% af launum verkamanna
1981
– Bílar á Íslandi fara yfir 100.000
1986
– Byrjað að senda sjónvarpsútsendingar öll kvöld
1986
– Stöð 2 stofnuð
1987
– Kvennalistinn fær 10% fylgi
1991
– Sovétríkin sundrast og Kanar nenna ekki lengur að hafa herlið
á landinu
1994
– Samningur um fjórfrelsi
2006
– Bandaríkjamenn yfirgefa herstöðina
6.
áratugurinn –
Sjónvarpsútsendingar hefjast í herbúðum Kana
8.
áratugurinn –
Lög um jafna stöðu karla og kvenna sett
9.
áratugurinn –
Samtök um Kvennalista stofnuð
18.
& 19. öld
– Héraðslæknar komu
19.
& 20. öld
– Sjúkrahús komu
Engin ummæli:
Skrifa ummæli